1,5 stavkadan ortiq ishlagan o‘qituvchidan ortiqcha to‘langan pullar qaytarib olinadimi?

10:30 / 13.06.2024 4.17k

Savol

Onam o‘qituvchi, maktabda 19-18 soat ishlaydi, bog‘chada esa 1 stavka to‘liq ishlaydi 4 yildan buyon. Oilada onamning o‘zi yolg‘iz ta’minotchi. Bugun Respublika iqtisod bo‘limidan onamni chaqirishibdi, ikki taraflama ishlagani uchun. Ushbu holatda onamdan ishlagan ish haqini qaytarish shartini qo‘yishi mumkinmi? Ikkala ishda ham bir-biriga xalaqit bermay, soatini moslab ishlagan. Shunga majbur bo‘lgan.

Javob

MK 437-moddasiga ko‘ra, o‘rindoshlik asosida ishlash chog‘ida o‘rindoshlik asosida ishlashning davomiyligi xodimlarning mazkur toifasi uchun belgilangan ish vaqti normasining yarmidan ortiq bo‘lishi mumkin emas (bundan sog‘liqni saqlash tizimi tashkilotlarining shifokor xodimlari mustasno).

Ya’ni sodda qilib aytganda, 1,5 stavkadan ortiq ishlash mumkin emas. Faqatgina shifokorlar va 3 ta milliy musiqa cholg‘ularida mahorat bilan kuy ijro eta oladigan mutaxassislar asosiy ish joyidan bo‘sh vaqtida o‘rindoshlik asosida to‘liq stavkada ishlashlari mumkin.

Xo‘p, xodim 1,5 stavkadan ortiq ishladi ham deylik, undan ortiqcha pul qaytarib olinadimi?

Yo‘q, qaytarib olish mumkin emas. Chunki, xodim haqiqatan ham amalda ishlagan, garchi MK 437-moddasiga zid bo‘lsa-da. Bu holatda qonunchilikda 1,5 stavkadan ortiq ishlagan xodimga hech qanday javobgarlik yo‘q. Ish beruvchi MJTK 49-moddasi bo‘yicha javobgarlikka tortilishi mumkin.

Mehnat kodeksi 269-moddasiga ko‘ra, xodimga ortiqcha to‘langan ish haqi (shu jumladan mehnat to‘g‘risidagi qonunchilik yoki mehnat haqidagi boshqa huquqiy hujjatlar noto‘g‘ri qo‘llanilganda) undan undirilishi mumkin emas.

Bundan quyidagi hollar mustasno:

hisoblashdagi xatolik;
agar yakka tartibdagi mehnat nizolarini ko‘rib chiquvchi organ tomonidan xodimning mehnat normalarini bajarmaganlikdagi aybi e’tirof etilgan bo‘lsa;
xodimning sud tomonidan belgilangan g‘ayriqonuniy harakatlari (harakatsizligi) sababli xodimga ortiqcha ish haqi to‘langan bo‘lsa.

Bundan tashqari, Fuqarolik kodeksi 1030-moddasiga ko‘ra, quyidagilar asossiz orttirilgan boylik sifatida qaytarib berilmaydi:

ijro etish muddati to‘lgunga qadar majburiyatni bajarish yuzasidan topshirilgan mol-mulk, agar majburiyatda boshqacha hol nazarda tutilmagan bo‘lsa;
da’vo muddati o‘tganidan keyin majburiyatni bajarish yuzasidan topshirilgan mol-mulk;
ish haqi va unga tenglashtirilgan to‘lovlar, pensiyalar, nafaqalar, stipendiyalar, hayot yoki sog‘liqqa yetkazilgan zarar tovoni, alimentlar va fuqaroga turmush kechirish vositasi sifatida berilgan boshqa pul mablag‘lari, uning tomonidan vijdonsizlik qilinmaganda va hisob-kitobda xatolar bo‘lmaganda;
mavjud bo‘lmagan majburiyatni bajarish uchun berilgan pul summalari va boshqa mol-mulk, agar qo‘lga kirituvchi mol-mulkni qaytarishni talab qilayotgan shaxsning majburiyat yo‘qligini bilganligini yoxud mol-mulkni xayriya maqsadlarida berganligini isbotlasa.

Xulosa qiladigan bo‘lsak, onangizdan pulni qaytarib berishni talab qilishlari g‘ayriqonuniy hisoblanadi. Onangiz to‘lamayman desinlar, tamom.

MK 269-moddasiga ko‘ra, umumiy qoidaga ko‘ra xodimning yozma roziligi bilan, xodimning roziligi bo‘lmagan taqdirda esa ushbu moddaning ikkinchi qismiga muvofiq ish haqidan ushlab qolinishi mumkin.

Onangizning vaziyatlari xodimning yozma roziligidan qat’i nazar, ish haqidan ushlab qolinadigan holatlarga ham tushmaydi.

Shuni yana alohida ta’kidlash joizki, xodimdan to‘lovlarni qaytarib olish mumkin bo‘lmasa, unda yana shu zaylda ishlashda davom etaveraman deyish ham xato. Chunki, yuqorida aytib o‘tganimizdek, 1,5 stavkadan ortiq ishlash qonunchilikka zid.

Mehnat huquqiga oid maqolalarni Mehnat huquqi telegram kanalida ham kuzatib boring.